Намайг найз нөхөд маань тодорхойлно

           Хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэлээр ярилцлага өгч байгаа хүмүүс болон ихэнх хүмүүс “Та өөрийгөө тодорхойлооч” гэсэн асуултад, ихэвчлэн “Намайг миний найз нөхөд торхойлно” гэж хариулдаг. Энэ нь Монголчуудын уламжлалт амьдрал ахуй, ёс заншилтай холбоотой байж магад. Бие биеээсээ хол амьдардаг нүүдэлчдийн хувьд үргэлж бие биетэйгээ харьцах боломж тэр бүр гардаггүй болохоор бусдын үгээр бусдыг тодорхойлох нь арга үгүй ч байсан байж магад. Мөн худлаа ярихааргүй хүн хэлсэн гэдэг хэллэг байна. Худлаа ярихааргүй гэдэг тодорхойлолт нь бас нэг тийм ойлгомжгүй. Гэхдээ тэмээ хариулсан хүн буурныхаа занг андахгүй гэж үг байна аа. Гэтэл тэмээ гэдэг нь хүн биш амьтан болохоор нэг л төрлийн зан авиртай байх нь аргагүй юм. Хэдийгээр шууд утгаараа тэмээний тухай хэлээгүй ч хүн бол амьтнаас ялгагдах “сэтгэн бодох, ургуулан бодох, хийсвэрлэн бодох” чанартай болохоор амьтантай даанч адилтгаж үзэж боломгүй санагдана. Миний бодлоор намайг надаас өөр хэн ч мэдэхгүй, таныг таниас өөр хэн ч тодорхойлж чадахгүй л гэж бодож байна. Таны дотроо юу бодож байгааг хэн тааж мэдэх билээ. Тэр ч уг нь тийм зан гаргахаар хүн биш дээ, өдий хүртэл тэр хүнийг таниагүй явжээ гэх яриа хаа сайгүй л яригдаж байдаг. 
 Дэлгэрэнгүй...

Туршилтиин бичлэг

           Монголчууд маани Уигар үсэг авч хэрэглэж бичиг үсэгтэи болсоноос хоиш даруи хэдэн зуунииг үджээ. Түүхиин явцад хэд хэдэн бичиг үсэг шинээр(дөрвөлжин үсэг, соёмбо үсэг) зохиогдсон ч ниитээр тархаж хэвшиж чадалгүи 21-р зуунд социализм баигуулах явцдаа кирилл үсгииг авч хэрэглэн ниитээрээ бичиг үсэгтэи болж Юнескогоос батламж хүртэл авч баиж.

           Хэдиигээр бид кирилл үсгииг хэрэглэж, монгол хэлээрээ ярилцаж оилголцож баигаа ч гэсэн 13-р зуунд эргэн очиод Чингис хаантаи ярилцах завшаан тохиолдвол оилголцож чадах эсэх ни нэн эргэлзээтэи. Тэр бүү хэл одоо минии хувид Увс, Ховдод очоод хөгшчүүлтэи ни бараг л оилголцохгүи баихаа даа.

            Аливаа бичиг үсэг ни тухаин хүмүүс хоорондиин авиан харилцааг цаасан дээр буулгаж баигаа тэмдэглэгээ бөгөөд хэл ни баинга хувисаж өөрчлөгдсөөр ирж. Зарим хэлэнд зарим үсэг ор тас алга. Өөрөөр хэлбэл зарим авиаг огт гаргахгүигээр хоорондоо харилцаж болоод баина л даа. Жишээ ни: Япон хэлэнд Л, Ө, У үсэг алга, Орос хэлэнд Ө, Ү баидаггүи, Араб хэлэнд Ч үсэг баидаггүигээс Чингис хаании нэрииг Жингис гэж бичсэнээр одоо хүртэл баруунии улс орнууд Жингис хаан гэж дуудаж бичсээр л баина. Гэтэл монгол хэлэнд маани хэрэглэе гэхнээ хэрэглээ баихгүи Щ үсэг, хэрэглээ багатаи илүүц шахуу бусад үсгүүдээр орлуулж болох мөн ямар нэг авиа тэмдэглэдэггүи Ь, Ъ, Ы, Й гэсэн үсгүүд баина...

Дэлгэрэнгүй...