Америкаас эхлэлтэй дэлхийн санх үү гийн хямрал хэзээ дуусах бол. Энэ талаарх өө рийн бодлоо хуваалцая гэж шийдлээ. Дашрамд хэлэхэд энэ з ө вх ө н миний хувийн бодол б ө г өө д миний эдийн засгийн боловсрол бол их сургуульд ү зсэн эдийн засгийн онолын хичээлээс нэг их халихг ү й нь ү нэн юм. Тийм болохоор мэдээж ү нэн байх албаг ү й гэдгийг ойлгоно буйзаа. Урьд ө мн ө х дэлхийн болоод б ү с нутгийн хямралуудын талаар т ө дийл ө н мэдэхг ү й байгаа нь тухайн ү ед миний бие т ө р өө г ү й бас өө рийн биеээр мэдрээг ү й болохоор тэр биз.
Америкийн санх үү гийн компанийн дампуурлаас эхэлсэн энэ хямралд олон х ү чин з ү йл н ө л өө лс ө н нь ойлгомжтой. Тухайлбал: Европ нэгдсэн м ө нг ө н тэмдэгтэй болсон, булангийн орнууд америк доллараар нефьтээ зарахаа болихоор шийдсэн, хятадын эдийн засгийн ө с ө лт, м ө н баялаг ү йлдвэрлэдэгг ү й шоу бизнесийн салбар ө нд ө р х ө гжс ө н( энд кино урлаг, мэргэжлийн болон сонирхогчийн спорт гэх мэт..Холливудын нэг л найруулагч ганц кино хийгээ л ерд өө хэдхэн 7 хоногын дотор Монгол Улсын 1 жилийн т ө свийн м ө нгийг олох жишээний... ), х ө р ө нгийн бирж, лизинг буюу удаан хугацааны зээл, улс орнуудын валютын ханшийн з ө р өө , цаасан м ө нг ө гэх мэт олон шалтгаанууд байгаагын хамгийн гол нь Ү ЙЛВЭРЛЭЛ болон Ч Ө Л ӨӨ Т ХУДАЛДАА гэж би бодож байна.
Хэдийгээр Ч Ө Л ӨӨ Т ХУДАЛДАА нь эдийн засгийн АМИН С Ү НС нь мэт боловч хямралыг зайлшг ү й дагуулж байгаа юм. Дэлхий дээрх 200 гаруй улсын маш ц өө х ө н 10 орчим хувь буюу 20 гаран улс нь бидний одоогийн ойлголтоор БАЯН, Ө НД Ө Р Х Ө ГЖИЛТЭЙ байна.
Дэлхийг б ү хэлд нь биш нэг улсын хувьд ү йлдвэрлэлийг нь тоймлоод аваад ү зье.
1. Нэг улсын б ү х ү йлдвэр үү дийг нэгтгээд 1 ү йлдвэртэй гэе.
2. Ү йлдвэрт нь тухайн улсын ажиллах насны б ү х х ү н ажилладаг гэе. .( Энэ бол байж болох хамгийн дээд хувилбар. Бодит байдал дээр ажилг ү йч үү д буюу м ө нг ө г ү й х ү м үү с их олон байгаа.)
3. Б ү х ажиллагсад хангалттай, амьдралдаа х ү рэх ү йц цалин авдаг гэе
Ингэж бодож ү звэл Ү ЙЛДВЭР нь ашигтай ажиллахын тулд ү йлдвэрлэсэн бараагаа ажилчдад ө гс ө н цалингаасаа ө нд ө р ү нээр зарах нь мэдээж хэрэг. Дээрхээс бодвол ү йлдвэрлэсэн б ү х барааны ү нэд б ү х х ү м үү сийн цалингийн нийлбэр х ү рэлцэхг ү й байна. М ө н ү йлдвэр нь өө р өө б ү х бараагаа зарах боломжг ү й учир худалдаачид( хар ярианд дамчид, панзчид гэж бас ярьдаг ) өө рсдийн ашгийг бараан дээр нэмж зарна.Энд банкны хадгаламжийг тооцсонг ү й, хадгаламжийг тооцвол ү йлдвэрлэсэн барааны зарагдалт улам л багасана. Энэ тохиолдолд өө р өө р хэлбэл ажиллагсадын нийт цалингаас ил үү гарсан барааг яах вэ? Нэг бол засгийн газар бонд гаргаж( Японд ил үү гарсан зарагдахг ү й байгаа будааг засгийн газар нь худалдаж авдаг гэж сонссон ) өө р өө худалдаж авах, н ө г өө бол бондын м ө нг өө х ү м үү ст тарааж, тэр м ө нг өө р нь х ү м үү с худалдаж авна эсвэл бусад улсуудад зарна. Улс орнуудын Засгийн газар Т ө в банкиндаа ихээхэн ө ртэй байдаг нь үү нтэй холбоотой болов уу гэж бодож байна.
Бусад улсуудад ил үү гарсан бараагаа зарчихвал тухайн барааг авсан улсын ү йлдвэрлэлийнх нь хэмжээ буурна, ү йлдвэрлэлийн хэмжээ нь буурахаар ажиллагсадын тоо буурна, улмаар ажилг ү йч үү дийн тоо ихсэж ядуурал ихсэхийн зэрэгцээ х ү н амын ө с ө лт улам нэмэгдэж байгааг бас санах хэрэгтэй. Өө р өө р хэлбэл худалдан авах чадвараас давсан бараагаа бусад улсад зарж чадсан улсууд нь баян, х ө гжилтэй, х ү н амынх нь амьдрал хангалуун байна. Ийм болохоор ц өө х ө н хэдэн улс нь баяжаад бусад улсууд нь ядуу байсаар байна.
М ө н ө нд ө р х ө гжилтэй орнуудын барааны ү нэ ө нд ө р байгаа нь ядуу орнуудыг улам туйлдуулж байгаа б ө г өө д өө р өө р хэлбэл нэг Америк талхаар Монголоос хоёр талх авах жишээтэй. Үү ний томоохон нэг жишээ бол автомашин ү йлвэрлэл юм. Ө нд ө р х ө гжилтэй орнууд машин ү йлдвэрлэлээр тэрг үү лж нэг машинаар бусад ядуу орнуудын ихээхэн баялагыг сольж авч байна гэсэн ү г. Одоо бол хэнд юу байна т үү нийгээ бусад улсуудад зарж байгаа нь л х ө гжилтэй хэмээгдэж байна. Автомашин, нисэх онгоц, нефьт, байгалийн хий, зэвсэг, шинэ технологи гэх мэт...
Манай Монгол Улс л гэхэд ганц Боинг т ү рээслээд т үү нийхээ м ө нгийг т ө л ө х гэж ө нд ө р ү нэтэй билетээр ядуу ардынхаа халаасыг суйлж байна ш үү дээ. Гэтэл Хятад улс ө нд ө р ү нэтэйгээр биш харин ч эсрэгээрээ хэт хямд ү нэтэйгээр бараагаа зарж байгаа нь энэ хямралын бас нэгэн шалтгаан м ө н. Бусад улсуудын ижил т ө стэй ү йлдвэр үү д дампуурч ажилг ү йч үү дийн тоо ихсэх нь дамжигг ү й. Тийм ч болохоор Америк Хятадыг юаны ханшаа зориуд доор барьж байна гэж ш үү мжилж байгаа биз. Ингээд бодоод ү звэл Ү ЙЛДВЭРЛЭЛ байгаа цагт Ч Ө Л ӨӨ Т ХУДАЛДАА м ө н оршин байна, тиймээс хямрал болох нь гарцааг ү й болж байна. Учир нь ажиллагсадын нийт цалингийн хэмжээ ү йлдвэрлэсэн барааны ү нийн д ү нд хэзээ ч х ү рэхг ү й болохоор тэр.
Хямралаас гарах боломж бий юу? За да бараг л байхг ү й гэж бодож байна. Нэг боломж бий тэр нь дэлхий харь гаригтай ашигтай худалдаа хийвэл харин хямралаас гарч магадг ү й юм.
Одоо дэлхийн топ 20 орны удирдагчид хямралаас хэрхэн гарах талаар ярилцаж байгаа боловч энэ нь явцг ү й л болов уу гэж бодож байна. Учир нь 20 улс хямралаас гарлаа гэхэд бусад улсууд б ү р их ядуурна, т үү нчлэн тэдний бараа б ү тээгдэх үү нийг худалдаж авах чадвар улам багасах болохоор нэг удаа хямралаас гарлаа ч тун удахг ү й дахин б ү р х ү чтэй хямрал болно гэж бодож байна. Дэлхий даяршиж орчин ү еийн х ү м үү сийн ухамсар дээшилж байгаа энэ ү ед хямралыг шийдэх буюу багасгах арга миний бодлоор:
· Дэлхий нэгдсэн м ө нг ө н тэмдэгттэй болох.
· Ханшийн з ө р үү г ү й болох( өө р өө р хэлбэл америк, хятад, орос, монголд ү йлдвэрлэсэн талх ижил ү нэтэй байх).
· Дэлхий нийтээрээ нэгдсэн т ө с ө втэй болох
· Б ү тээгдэх үү нийг ашгийн т ө л өө бус яг хэрэгцээтэй тоотой ү йлдвэрлэх
· Шинэ технологийг нийтээрээ эзэмших
· Х ү н т ө р ө лхт ө н хэрэгцээгээ хязгаарлах
· Улс хоорондын ч ө л өө т худалдааг хязгаарлах
· Улс б ү р боломжит б ү х з ү йлийг дотооддоо ү йлдвэрлэх гэх мэт...
Ингэсэн тохиолдолд л дахин хямрахг ү й байж магадг ү й гэж бодож байна. Хэрвээ эдгээр санаа шийдэх боломжг ү й, м ө н ийм болох цаг нь болоог ү й бол хямрал ү ргэлжлээд л баян ба ядуу орнууд ялгаа улам ихсэх болов уу.
2010 оны 4 д ү гээр сар 15