Хямралын талаарх бодол

Америкаас эхлэлтэй дэлхийн санхүүгийн хямрал хэзээ дуусах бол. Энэ талаарх өөрийн бодлоо хуваалцая гэж шийдлээ. Дашрамд хэлэхэд энэ зөвхөн миний хувийн бодол бөгөөд миний эдийн засгийн боловсрол бол их сургуульд үзсэн эдийн засгийн онолын хичээлээс нэг их халихгүй нь үнэн юм. Тийм болохоор мэдээж үнэн байх албагүй гэдгийг ойлгоно буйзаа. Урьд өмнөх дэлхийн болоод бүс нутгийн хямралуудын талаар төдийлөн мэдэхгүй байгаа нь тухайн үед миний бие төрөөгүй бас өөрийн биеээр мэдрээгүй болохоор тэр биз.

Америкийн санхүүгийн компанийн дампуурлаас эхэлсэн энэ хямралд олон хүчин зүйл нөлөөлсөн нь ойлгомжтой. Тухайлбал: Европ нэгдсэн мөнгөн тэмдэгтэй болсон, булангийн орнууд америк доллараар нефьтээ зарахаа болихоор шийдсэн, хятадын эдийн засгийн өсөлт, мөн баялаг үйлдвэрлэдэггүй шоу бизнесийн салбар өндөр хөгжсөн(энд кино урлаг, мэргэжлийн болон сонирхогчийн спорт гэх мэт..Холливудын нэг л найруулагч ганц кино хийгээ л ердөө хэдхэн 7 хоногын дотор Монгол Улсын 1 жилийн төсвийн мөнгийг олох жишээний...), хөрөнгийн бирж, лизинг буюу удаан хугацааны зээл, улс орнуудын валютын ханшийн зөрөө, цаасан мөнгө гэх мэт олон шалтгаанууд байгаагын хамгийн гол нь ҮЙЛВЭРЛЭЛ болон ЧӨЛӨӨТ ХУДАЛДАА гэж би бодож байна.

Хэдийгээр ЧӨЛӨӨТ ХУДАЛДАА нь эдийн засгийн АМИН СҮНС нь мэт боловч хямралыг зайлшгүй дагуулж байгаа юм. Дэлхий дээрх 200 гаруй улсын маш цөөхөн 10 орчим хувь буюу 20 гаран улс нь бидний одоогийн ойлголтоор БАЯН, ӨНДӨР ХӨГЖИЛТЭЙ байна.

Дэлхийг бүхэлд нь биш нэг улсын хувьд үйлдвэрлэлийг нь тоймлоод аваад үзье.

1. Нэг улсын бүх үйлдвэрүүдийг нэгтгээд 1 үйлдвэртэй гэе.

2. Үйлдвэрт нь тухайн улсын ажиллах насны бүх хүн ажилладаг гэе. .(Энэ бол байж болох хамгийн дээд хувилбар. Бодит байдал дээр ажилгүйчүүд буюу мөнгөгүй хүмүүс их олон байгаа.)

3. Бүх ажиллагсад хангалттай, амьдралдаа хүрэхүйц цалин авдаг гэе

Ингэж бодож үзвэл ҮЙЛДВЭР нь ашигтай ажиллахын тулд үйлдвэрлэсэн бараагаа ажилчдад өгсөн цалингаасаа өндөр үнээр зарах нь мэдээж хэрэг. Дээрхээс бодвол үйлдвэрлэсэн бүх барааны үнэд бүх хүмүүсийн цалингийн нийлбэр хүрэлцэхгүй байна. Мөн үйлдвэр нь өөрөө бүх бараагаа зарах боломжгүй учир худалдаачид(хар ярианд дамчид, панзчид гэж бас ярьдаг) өөрсдийн ашгийг бараан дээр нэмж зарна.Энд банкны хадгаламжийг тооцсонгүй, хадгаламжийг тооцвол үйлдвэрлэсэн барааны зарагдалт улам л багасана. Энэ тохиолдолд өөрөөр хэлбэл ажиллагсадын нийт цалингаас илүү гарсан барааг яах вэ? Нэг бол засгийн газар бонд гаргаж(Японд илүү гарсан зарагдахгүй байгаа будааг засгийн газар нь худалдаж авдаг гэж сонссон) өөрөө худалдаж авах, нөгөө бол бондын мөнгөө хүмүүст тарааж, тэр мөнгөөр нь хүмүүс худалдаж авна эсвэл бусад улсуудад зарна. Улс орнуудын Засгийн газар Төв банкиндаа ихээхэн өртэй байдаг нь үүнтэй холбоотой болов уу гэж бодож байна.

Бусад улсуудад илүү гарсан бараагаа зарчихвал тухайн барааг авсан улсын үйлдвэрлэлийнх нь хэмжээ буурна, үйлдвэрлэлийн хэмжээ нь буурахаар ажиллагсадын тоо буурна, улмаар ажилгүйчүүдийн тоо ихсэж ядуурал ихсэхийн зэрэгцээ хүн амын өсөлт улам нэмэгдэж байгааг бас санах хэрэгтэй. Өөрөөр хэлбэл худалдан авах чадвараас давсан бараагаа бусад улсад зарж чадсан улсууд нь баян, хөгжилтэй, хүн амынх нь амьдрал хангалуун байна. Ийм болохоор цөөхөн хэдэн улс нь баяжаад бусад улсууд нь ядуу байсаар байна.

Мөн өндөр хөгжилтэй орнуудын барааны үнэ өндөр байгаа нь ядуу орнуудыг улам туйлдуулж байгаа бөгөөд өөрөөр хэлбэл нэг Америк талхаар Монголоос хоёр талх авах жишээтэй. Үүний томоохон нэг жишээ бол автомашин үйлвэрлэл юм. Өндөр хөгжилтэй орнууд машин үйлдвэрлэлээр тэргүүлж нэг машинаар бусад ядуу орнуудын ихээхэн баялагыг сольж авч байна гэсэн үг. Одоо бол хэнд юу байна түүнийгээ бусад улсуудад зарж байгаа нь л хөгжилтэй хэмээгдэж байна. Автомашин, нисэх онгоц, нефьт, байгалийн хий, зэвсэг, шинэ технологи гэх мэт...

Манай Монгол Улс л гэхэд ганц Боинг түрээслээд түүнийхээ мөнгийг төлөх гэж өндөр үнэтэй билетээр ядуу ардынхаа халаасыг суйлж байна шүү дээ. Гэтэл Хятад улс өндөр үнэтэйгээр биш харин ч эсрэгээрээ хэт хямд үнэтэйгээр бараагаа зарж байгаа нь энэ хямралын бас нэгэн шалтгаан мөн. Бусад улсуудын ижил төстэй үйлдвэрүүд дампуурч ажилгүйчүүдийн тоо ихсэх нь дамжиггүй. Тийм ч болохоор Америк Хятадыг юаны ханшаа зориуд доор барьж байна гэж шүүмжилж байгаа биз. Ингээд бодоод үзвэл ҮЙЛДВЭРЛЭЛ байгаа цагт ЧӨЛӨӨТ ХУДАЛДАА мөн оршин байна, тиймээс хямрал болох нь гарцаагүй болж байна. Учир нь ажиллагсадын нийт цалингийн хэмжээ үйлдвэрлэсэн барааны үнийн дүнд хэзээ ч хүрэхгүй болохоор тэр.

Хямралаас гарах боломж бий юу? За да бараг л байхгүй гэж бодож байна. Нэг боломж бий тэр нь дэлхий харь гаригтай ашигтай худалдаа хийвэл харин хямралаас гарч магадгүй юм.

Одоо дэлхийн топ 20 орны удирдагчид хямралаас хэрхэн гарах талаар ярилцаж байгаа боловч энэ нь явцгүй л болов уу гэж бодож байна. Учир нь 20 улс хямралаас гарлаа гэхэд бусад улсууд бүр их ядуурна, түүнчлэн тэдний бараа бүтээгдэхүүнийг худалдаж авах чадвар улам багасах болохоор нэг удаа хямралаас гарлаа ч тун удахгүй дахин бүр хүчтэй хямрал болно гэж бодож байна. Дэлхий даяршиж орчин үеийн хүмүүсийн ухамсар дээшилж байгаа энэ үед хямралыг шийдэх буюу багасгах арга миний бодлоор:

· Дэлхий нэгдсэн мөнгөн тэмдэгттэй болох.

· Ханшийн зөрүүгүй болох(өөрөөр хэлбэл америк, хятад, орос, монголд үйлдвэрлэсэн талх ижил үнэтэй байх).

· Дэлхий нийтээрээ нэгдсэн төсөвтэй болох

· Бүтээгдэхүүнийг ашгийн төлөө бус яг хэрэгцээтэй тоотой үйлдвэрлэх

· Шинэ технологийг нийтээрээ эзэмших

· Хүн төрөлхтөн хэрэгцээгээ хязгаарлах

· Улс хоорондын чөлөөт худалдааг хязгаарлах

· Улс бүр боломжит бүх зүйлийг дотооддоо үйлдвэрлэх гэх мэт...

Ингэсэн тохиолдолд л дахин хямрахгүй байж магадгүй гэж бодож байна. Хэрвээ эдгээр санаа шийдэх боломжгүй, мөн ийм болох цаг нь болоогүй бол хямрал үргэлжлээд л баян ба ядуу орнууд ялгаа улам ихсэх болов уу.

2010 оны 4 дүгээр сар 15