Монголын боловсролын үнэ цэнэ-4

Монголын боловсролын системийн сүүлчийн шат болох магистр, доктор(Ph.D)-ын сургалт гэж нэг асуудал байна аа. Магистр нь бараг л бакалаврын сургалт шиг хэн дуртай нь элсээд л, төгсөөд л их дээд сургуулиудын бизнесийн нэгээхэн хэсэг болчихсон. Аа харин доктор нь мөнгөгүй хүн хамгаалахад нэлээн төвөгтэй, мөнгөтэй хүнд бол маш амархан зүйл болж хувирчээ. Энд зөвхөн хамгаалах гэдэг үгийг нь л онцолж байна. Доктор хамгаалахад заавал ямар нэг шинэ нээлт хийж байж л хамгаалдаг гэж байгаа. За магистр ч бас адилхан л даа. Гэтэл энэ олон докторууд байнаа гэдэг чинь төдий тооны шинэ нээлтүүд хийсэн гэсэн үг шүү дээ. Ийм олноороо шинэ нээлт хийгээд байхад Монгол Улс яагаад хөгжихгүй байгаа нь сонирхолтой биш гэж үү. Яагаад?

Доктор гэдэг нэр нь л хэрэгтэй болохоос ямар сэдвээр, яаж хамгаалах гэдэг нь чухал биш болсон байна. Ялангуяа социализмийн үед социализм, комминиузмаар доктор хамгаалсан хүмүүс, одоо тэр социализм, комминиузм нь сөнөчихөөд байхад л харин ч түүнийгээ хээв нэг ашиглаад л байх юм. Бүр сүүлдээ гадаадаас доктор гэсэн диплом худалдаад аваад ирдэг нь жирийн үзэгдэл болж дээ.

Энэхүү байдал нь Монголд Шинжлэх ухаан нь үйлвэрлэлээсээ (онол практикийн зөрөө) хэр зэрэг хол байгааг л харуулж байна. Тухайлбал ХААИС-тай байхад л газар тариалангийн салбар нь элгээрээ хэвтчихсэн, 40 сая малынх нь ихэнх нь ямаа байдаг, ШУТИС гэж байхад Монголд ямар нэгэн шинэ технологи бий болоогүй бөгөөд машинтай холбоотой нэг ч үйлвэр цехгүй байж л бөөн автомашины инженерүүд бэлдээд байдаг, ЭМШУИС гэж байхад л ерөнхийлөгч, ерөнхий сайдаасаа эхлээд л өвчтөнүүд нь гадаад уруу цувчихдаг нь бүр сонирхолтой бөгөөд эмгэнэлтэй биш үү.

Мөн ШУА гэж байгууллага уг нь байна аа. Тэр нь сонин сэтгүүлд бичсэнээр нэг аймгийн хүмүүсээр дүүрсэн л гэж дуулдах юм. Монголын нэг аймагт зориулсан байгууллага биш л байлтай. Эдгээрээс гадна ШУА-ын харъяа хүрээлэнгүүдийг энд яриад ч хэрэггүй л дээ. Орчин үед шинжлэх ухааны үндэсгүйгээр бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх гэдэг нь сохор хүн машин барихтай л нэлээн төсөөтэй болов уу даа. Иймээс энэ ШУА-аа их сургуулиудтай болон үйлдвэрлэгч компаниудтай холбож шинжилгээ судалгаа хийдэг болгомоор юм. Өөрөөр хэлбэл эрдэмтэд нь үйлдвэрлэгчийн захиалгаар шинэ бүтээгдэхүүн, шинэ технологийн судалгаа хийдэг, үйлдвэрлэгчид нь эрдэмтэдийнхээ гаргасан технолгийн дагуу бүтээгдэхүүнээ үйлдвэрлэдэг болно гэсэн үг. Тэгвэл аль алиндаа ашигтай бөгөөд нэг нь санхүүжилттэй, нөгөө нь шинэ технологи, шинэ санаатай болно мөн үр дүнд нь Монгол улс, Монгол хүн л хожино шүү дээ.

Ингэж нэг нь доктор нэр зүүж, нөгөө хэсэг нь доктор болгож, бүр нөгөө хэсэг нь тэрэнд үнэмшиж, бас нэг хэсэг нь түүнийг нь үнэлээд байх хэрэг байгаа юм болов уу даа.

2007 оны 7 сарын 24