Зүйр үгийн тухай

Аливаа ард түмэнд зүйр үг буюу ардын үг гэж байдаг. Зүйр үг нь тухайн улс үндэстэний амьдралийн хэв маягаас урган гарсан хэдий ч бүгд л “Үнэн”-ий тухай, болох болохгүйн тухай, мөн ертөнцийг танин мэдэхээс эхлээд, гэр бүл, нийгэм болон хүмүүний харилцааны тухай өгүүлсэн байдаг. Хүний нийгэм өөрчлөгдөхийн хэрээр утга нь солигдмоор үгнүүд байхын зэрэгцээ танин мэдэхүй, шинжлэх ухаан хөгжсөнөөр зарим зүйр үгийг бараг хэрэглэж болохгүй болжээ. Утга нь өөрчлөгдөх ёстой үгнүүд нь өөрчлөгдөхгүй, өөрчлөгдмөөргүй үгнүүдийн утга алдагдчихсан байх юм. Тухайлбал:

“Төрөөгүй хүүхдэд, Төмөр өлгий” гэдэг үгийг Монголчууд ямарваа нэг үйл явдал болохоос өмнө уг үйл явдлын үр дүнд зориулж ямар нэг зүйл бэлтгэхийг цээрлэж хэлдэг. Учир нь анагаах ухаан ер хөгжөөгүй урьд цагт төрхийн хүндрэлээс болж эх, хүүхдийн эндэгдэл их байсанаас болж уг зүйр үг үүсчээ. Хүүхэд эсэн мэнд төрөх магадлал маш бага байсан болохоор төрөх хүүхдэдээ юм бэлдэх нь утгагүй зүйл байх нь мэдээж шүү дээ.

“Сэжгээр өвдөж, Сүжгээр эдгэдэг” энэ үг бас л анагаах ухаан хөгжөөгүй үед үүсчээ. Утгыг нь бодоод үзвэл ханиад хүрсэн хүнээс сэжэглэвэл ханиад хүрнэ, сэжиглэхгүй бол ханиад хүрэхгүй, ханиад хүрсэн тохиолдолд эдгэх байхаа гээд сүжиглээд, залбираад байвал эдгэнэ, харин сүсэглэхгүй бол эдгэхгүй гэсэн утгатай байна. Зүй нь бол харин ч ханиад(гахайн, шувууны, ямааны гэх мэт) хүрсэн хүнээс сэжиглэж холхон байж, өөрийгөө хамгаалбал ханиад хүрэхгүй бөгөөд ханиад хүрсэн тохиолдолд биеийн эсэргүүцлээ сайжруулж уураглаг, витаминлаг, илчлэг хоол хүнс, зөв эм тариа хэрэглэвэл өвчин хурдлан эдгэх биз ээ.

“Өвчин хэлж ирдэггүй, Хийсэж ирдэг” энэ үгийг одоо үед “Өвчин хийсэж ирдэггүй, Хэлж ирдэг” гэвэл харин ч утга учиртай болох мэт. Учир нь хүн өвчлөх, өвдөх нь бусдаас халдварлах, хоол ундны зохисгүй хэрэглээ, бэртэл гэмтэл мөн ген буюу удамшлын шалтгаантай байдаг. Эдгээр шалтгаануудыг анзаарвал хүн өвчлөх, эс өвчлөх нь ерөнхийдөө тухайн хүнээс өөрөөс нь хамаарахаар байгаа болохоор өвчин хэлж ирдэг гэж хэлэх гээд байна л даа. Амьдралд хамгийн чухал нь эрүүл мэнд шүү дээ. Иймээс өвдсөн хойноо өвчин хийсэж ирдэгээ гээд сууж байх биш өвдөхгүйн тулд хичээх хэрэгтэй гэж бодож байна.

“Ноёнтой сөргөлдвөл толгойгүй, Нохойтой сөргөлдвөл хормойгүй” гэдэг үг ардчилсан нийгэмд, “Хүн бүр шүүхийн өмнө тэгш байх” зарчимтай харшлах учиртай. Урьд цагт бол энэ үг яах аргагүй үнэн үг байсан ч өнөө үед өөрчлөгдөх эсвэл энэ үг утга учиргүй болох ёстой атал одоо ч амь бөхтэй оршсоор байгаа нь одоогийн тогтолцоо, хууль дүрэм нь шаардлага хангахгүй байгааг л харуулж байна.

“Үнэнээр явбал, Үхэр тэргээр туулай гүйцнэ” энэ үг эцсийн дүндээ үнэн ялна гэсэн нэлээд гүн ухааны шинжтэй, шудрага ёсны тухай үг байх. Монголд яг одоо энэ үг шиг худлаа үг алга. Аль хамгийн их худлаа ярьж, хулгай хийсэн, их авилга авч чадсан нь л сайхан амьдарч байх шив дээ.

“Биеээ засаад гэрээ зас, Гэрээ засаад Төрөө зас” энэ үгийн утга ч одоо бол бүр алдагдсан шүү дээ. Төрийн түшээ болонгуутаа ард түмний мөнгөөр гэрээ тохижуулдаг, орон сууц авдаг, эсвэл орон сууцаар шагнуулдаг явдал бол Монголд жирийн үзэгдэл болсон. Дорнодоос сонгогдсон нэгэн гишүүн хотод орох оронгүй хүүхдийнхээ оюутаны байранд хоног төөрүүлээд хэцүү байгаа тул төсвийн мөнгөнөөр орон сууц авч өглөө гэж дуулдсан, сая л гэхэд Монголын хамгийн баян хүн ерөнхий сайд боллоо гэж гадаадын хэвлэлүүдээр бичигдэж байсан ерөнхий сайд маань 60 сая төгрөгөөр гэрийн тавилга авхуулсан тухай сонин дээр бичигдсэн байна. Ирэх оны төсөвт УИХ-ын гишүүдийн утасны сарын төлбөрт 120.000 төгрөг төлөвлөсөн гэсэн. Ядаж утасныхаа мөнгийг өөрөө төлдөг хүн төрд сонгох юмсан.

Уг нь бол манай ард түмэн “Идүүлсэн бут ургаж, Идсэн эрүү хувхайрна” гэж ярьдагсан. Гэтэл идсэн авилгачид улам баяжаад,таргалаад, ургаад л харин идүүлж байгаа ард түмэн маань улам ядуураад байх юм даа.

“Олны үг ортой” за энэ үгийг ч ёстой хэлж мэдэхгүй юм аа. Банк ухахад оролцсон учир эрхийг нь түдгэлзүүлээд өгөөч гээд прокурор санал тавина гэдэг бол ямар ч байсан “но”-той л гэсэн үг. Гэтэл тэдгээр хүмүүс нь бүр дэвшээд сайд болж байх жишээтэй. Эсвэл авилгын загалмайлсан эцэг гээд яригдах мөртөө Монгол Улсын байж болох бүхий л дээд албан тушаалуудыг ээлж дараалан хашидаг зэргээс харвал энэ үг шиг худлаа үг алга даа.

2009 оны 12 дугаар сар 24