Физик "Е-хичээл"

Энхбаярын баривчилгааны талаар Гитлер юу хэлэв.

Намайг найз нөхөд маань тодорхойлно

           Хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэлээр ярилцлага өгч байгаа хүмүүс болон ихэнх хүмүүс “Та өөрийгөө тодорхойлооч” гэсэн асуултад, ихэвчлэн “Намайг миний найз нөхөд торхойлно” гэж хариулдаг. Энэ нь Монголчуудын уламжлалт амьдрал ахуй, ёс заншилтай холбоотой байж магад. Бие биеээсээ хол амьдардаг нүүдэлчдийн хувьд үргэлж бие биетэйгээ харьцах боломж тэр бүр гардаггүй болохоор бусдын үгээр бусдыг тодорхойлох нь арга үгүй ч байсан байж магад. Мөн худлаа ярихааргүй хүн хэлсэн гэдэг хэллэг байна. Худлаа ярихааргүй гэдэг тодорхойлолт нь бас нэг тийм ойлгомжгүй. Гэхдээ тэмээ хариулсан хүн буурныхаа занг андахгүй гэж үг байна аа. Гэтэл тэмээ гэдэг нь хүн биш амьтан болохоор нэг л төрлийн зан авиртай байх нь аргагүй юм. Хэдийгээр шууд утгаараа тэмээний тухай хэлээгүй ч хүн бол амьтнаас ялгагдах “сэтгэн бодох, ургуулан бодох, хийсвэрлэн бодох” чанартай болохоор амьтантай даанч адилтгаж үзэж боломгүй санагдана. Миний бодлоор намайг надаас өөр хэн ч мэдэхгүй, таныг таниас өөр хэн ч тодорхойлж чадахгүй л гэж бодож байна. Таны дотроо юу бодож байгааг хэн тааж мэдэх билээ. Тэр ч уг нь тийм зан гаргахаар хүн биш дээ, өдий хүртэл тэр хүнийг таниагүй явжээ гэх яриа хаа сайгүй л яригдаж байдаг. 
 Дэлгэрэнгүй...

Туршилтиин бичлэг

           Монголчууд маани Уигар үсэг авч хэрэглэж бичиг үсэгтэи болсоноос хоиш даруи хэдэн зуунииг үджээ. Түүхиин явцад хэд хэдэн бичиг үсэг шинээр(дөрвөлжин үсэг, соёмбо үсэг) зохиогдсон ч ниитээр тархаж хэвшиж чадалгүи 21-р зуунд социализм баигуулах явцдаа кирилл үсгииг авч хэрэглэн ниитээрээ бичиг үсэгтэи болж Юнескогоос батламж хүртэл авч баиж.

           Хэдиигээр бид кирилл үсгииг хэрэглэж, монгол хэлээрээ ярилцаж оилголцож баигаа ч гэсэн 13-р зуунд эргэн очиод Чингис хаантаи ярилцах завшаан тохиолдвол оилголцож чадах эсэх ни нэн эргэлзээтэи. Тэр бүү хэл одоо минии хувид Увс, Ховдод очоод хөгшчүүлтэи ни бараг л оилголцохгүи баихаа даа.

            Аливаа бичиг үсэг ни тухаин хүмүүс хоорондиин авиан харилцааг цаасан дээр буулгаж баигаа тэмдэглэгээ бөгөөд хэл ни баинга хувисаж өөрчлөгдсөөр ирж. Зарим хэлэнд зарим үсэг ор тас алга. Өөрөөр хэлбэл зарим авиаг огт гаргахгүигээр хоорондоо харилцаж болоод баина л даа. Жишээ ни: Япон хэлэнд Л, Ө, У үсэг алга, Орос хэлэнд Ө, Ү баидаггүи, Араб хэлэнд Ч үсэг баидаггүигээс Чингис хаании нэрииг Жингис гэж бичсэнээр одоо хүртэл баруунии улс орнууд Жингис хаан гэж дуудаж бичсээр л баина. Гэтэл монгол хэлэнд маани хэрэглэе гэхнээ хэрэглээ баихгүи Щ үсэг, хэрэглээ багатаи илүүц шахуу бусад үсгүүдээр орлуулж болох мөн ямар нэг авиа тэмдэглэдэггүи Ь, Ъ, Ы, Й гэсэн үсгүүд баина...

Дэлгэрэнгүй...

Амлалтын мөнгө

Өнгөрсөн УИХ-ын сонгуулиар одоогийн эрх баригч намууд 1 сая, 1.5 сая төгрөг хүн бүрт өгөхөөр амлаад 2-уулаа ялсан билээ. Уг нь жил бүр өгнө гэж байснаа одоо 4 жилд 1 удаа өгнө, өгөхдөө 500 мянгыг нь бэлнээр, үлдсэнийг нь биет бус хэлбэрээр өгөхөөр болж байх шив. Уг нь энэ амлалтын мөнгийг хэн хүнгүй л болохгүй, муу үр дагавартай гэж ярьж байгаа боловч авахгүй гэж хэлэх хүн цөөхөн байна уу даа.

Бүр сонгуулиас өмнө тэр үеийн МАХНын дарга С.Баяр гуай АН-ыг 1 сая төгрөгийн “хувьцаа” амлангуут энэ бол байж боломгүй зүйл, энэ мөнгийг өгвөл Монгол Улс элгээрээ хэвтэнэ гэж ярьж байснаа төд удалгүй өөрөө 1.5 саяыг бэлнээр өгнө гэж амлаад, 1.5 сая гэдэг бол “бүрэн боломжтой тоо” юм гэж хэлсэн нь мэдээлэл өргөн тарсан энэ үед баримттайгаар бичлэг нь үлджээ. Уг нь 1 саятөгрөгийн хувьцаа, 1.5 сая бэлэн мөнгө 2-т ихээхэн ялгаа бий л дээ. Өгөх гэж бус зөвхөн ялахын тулд амласан гэдгийг МАХН-ын лидерүүдийн нэг, Монгол Улсын уртаашаа ганц хуульч, шударга үнэний туйл болсон Ц.Нямдорж гуай саяхны ярилцлагадаа батлан хэлсэн байна. Нэгэнт байдал ийм байхад нэг хэсэг нь энэ мөнгийг нэхээд, нөгөө хэсэг нь уг нь буруу юм, гэхдээ өгүүл авна, авахаараа ийм ч юм, тийм ч юм хийнэ гээд ярилцаад байх юм.

Өмнө нь хүүхэд, өндөр настангуудад 70000 төгрөг өгсөн. Лав л авахгүй гэсэн хүн гараагүй юм шиг байна. Харин одоо үлдсэн хүмүүстээ өгөх үед гадаадад байгаа нэлээд хүмүүс авахгүй болтой. Гэхдээ энэ нь ийм мөнгө өгөхийг буруу гэж үзээд авахгүй гэж байгаа биш, харин авах процесс нь нэлээн ярвигтай, 70000 төгрөг авахын тулд бараг түүнээсээ илүү зардал гарах болчих гээд байгаа бололтой. Учир нь энэ 70000 төгрөгийг авахын тулд Элчин сайдын яаман дээр өөрийн биеээрээ очиж итгэмжлэлийг 40 доллараар авах болчихоод байгаа юм билээ. За тэгээд Элчин сайдын яамны хажууд амьдардаггүй л бол унааны зардалаа нэмбэл зарим хүний хувьд 70000 аар ч тогтохгүй, мөн үүн дээр Элчин сайдын яам уруу явж алдах 1 өдрийн ажлын хөлсөө нэмбэл бүр баларна.

Энэ зүгээр тараагаад байгаа 200 орчим тэрбум төгрөгөөр юу хийж болох вэ?

1. 50 м2 бүхий, 1м2 нь 1000 долларын үнэтэй 2750 орчим орон сууц,

2. Төрөх эмнэлэг 10 хэдэн ширхэг (МАХН 10 гаруй тэр бумаар 12 давхар ордон байрьж байгаа),

3. 1500 км хар зам. (Улаанбаатар хотын 400 км гаруй хар замыг 3 удаа шинээр тавьж болох ),

4. 10000 оюутан гадаадын өндөр хөгжилтэй оронд суралцуулах,

5. Эмнэлгийн иж бүрэн оношлогооны төв хэд хэдийг барьж болно.

Өнгөцхөн авч үзэхэд л дээрх зүйлүүдийг аль нэгийг нь хийж болох нь ээ. Ганц удаа биш цаана нь дахиад хүн бүрт 430 мянган төгрөг бэлнээр өгнө гэж байна. Одоогийн өгч байгаагаас 7 дахин их мөнгө. Дээрх 5 зүйлийг бүгдийг нь хийгээд илүү гарч байна. Ийм их бэлэн мөнгийг зүгээр тараана гэдэг санаанд багташгүй юм. Нэгэнт бурууг нь мэдсээр байж өгөхөөр болоод хууль гаргачихсан болохоор ганц нэг хүн хичнээн эсэргүүцээд нэмэргүй болсон биз дээ. Зүгээр өгч байхаар ойр зуурын юм хийлгээд өнөө “нэгээр нь нүх ухуулаад, нөгөөгөөр нь булуулаад хоёуланд нь цалин өгдөг” гэдэг шиг ямар нэг юм хийлгээд өгвөл уг нь их зүгээр юм. Ядаж л орчин тойрных нь хогийг цэвэрлүүлээд худалдаж авч болдоггүй юм байхдаа.

Мөн өнгөрсөн 7 хоногт ДОХ-ын 3 тохиолдол илэрсэн гэнэ. Өмнө нь нэлээд байж байгаад ганц нэг илэрдэг байсан бол одоо давтамж нь ойртоод, илрэх тоо нь ихсээд байгаа нь аюулын харанга нэлээн ойртсон хэрэг биш үү. Тэгэхээр бүх хүмүүсээ ДОХ-ын шинжилгээнд хамруулаад, шинжилгээ өгсөн хүмүүст нь энэ мөнгөө өгч болдоггүй юм болов уу?

Өнөө стандарт бус С.Баяр сайдын 5 төгөлдөршилийн нэг болох хүн амын бүртгэлээ хийх, ухаантай иргэний үнэмлэх өгөх зэрэг ажлуудаа амжуулаад авмаар юм. Үгүй ядаж л байнга осол аваар гарч олон эрдэнэт хүний амь эрсдэж байдаг Налайх-Улаанбаатарын хоорондох 45хан км замыг өргөтгөж болдоггүй юм байх даа.

2010 оны 4 дүгээр сар 21

Хямралын талаарх бодол

Америкаас эхлэлтэй дэлхийн санхүүгийн хямрал хэзээ дуусах бол. Энэ талаарх өөрийн бодлоо хуваалцая гэж шийдлээ. Дашрамд хэлэхэд энэ зөвхөн миний хувийн бодол бөгөөд миний эдийн засгийн боловсрол бол их сургуульд үзсэн эдийн засгийн онолын хичээлээс нэг их халихгүй нь үнэн юм. Тийм болохоор мэдээж үнэн байх албагүй гэдгийг ойлгоно буйзаа. Урьд өмнөх дэлхийн болоод бүс нутгийн хямралуудын талаар төдийлөн мэдэхгүй байгаа нь тухайн үед миний бие төрөөгүй бас өөрийн биеээр мэдрээгүй болохоор тэр биз.

Америкийн санхүүгийн компанийн дампуурлаас эхэлсэн энэ хямралд олон хүчин зүйл нөлөөлсөн нь ойлгомжтой. Тухайлбал: Европ нэгдсэн мөнгөн тэмдэгтэй болсон, булангийн орнууд америк доллараар нефьтээ зарахаа болихоор шийдсэн, хятадын эдийн засгийн өсөлт, мөн баялаг үйлдвэрлэдэггүй шоу бизнесийн салбар өндөр хөгжсөн(энд кино урлаг, мэргэжлийн болон сонирхогчийн спорт гэх мэт..Холливудын нэг л найруулагч ганц кино хийгээ л ердөө хэдхэн 7 хоногын дотор Монгол Улсын 1 жилийн төсвийн мөнгийг олох жишээний...), хөрөнгийн бирж, лизинг буюу удаан хугацааны зээл, улс орнуудын валютын ханшийн зөрөө, цаасан мөнгө гэх мэт олон шалтгаанууд байгаагын хамгийн гол нь ҮЙЛВЭРЛЭЛ болон ЧӨЛӨӨТ ХУДАЛДАА гэж би бодож байна.

Хэдийгээр ЧӨЛӨӨТ ХУДАЛДАА нь эдийн засгийн АМИН СҮНС нь мэт боловч хямралыг зайлшгүй дагуулж байгаа юм. Дэлхий дээрх 200 гаруй улсын маш цөөхөн 10 орчим хувь буюу 20 гаран улс нь бидний одоогийн ойлголтоор БАЯН, ӨНДӨР ХӨГЖИЛТЭЙ байна.

Дэлхийг бүхэлд нь биш нэг улсын хувьд үйлдвэрлэлийг нь тоймлоод аваад үзье.

1. Нэг улсын бүх үйлдвэрүүдийг нэгтгээд 1 үйлдвэртэй гэе.

2. Үйлдвэрт нь тухайн улсын ажиллах насны бүх хүн ажилладаг гэе. .(Энэ бол байж болох хамгийн дээд хувилбар. Бодит байдал дээр ажилгүйчүүд буюу мөнгөгүй хүмүүс их олон байгаа.)

3. Бүх ажиллагсад хангалттай, амьдралдаа хүрэхүйц цалин авдаг гэе

Ингэж бодож үзвэл ҮЙЛДВЭР нь ашигтай ажиллахын тулд үйлдвэрлэсэн бараагаа ажилчдад өгсөн цалингаасаа өндөр үнээр зарах нь мэдээж хэрэг. Дээрхээс бодвол үйлдвэрлэсэн бүх барааны үнэд бүх хүмүүсийн цалингийн нийлбэр хүрэлцэхгүй байна. Мөн үйлдвэр нь өөрөө бүх бараагаа зарах боломжгүй учир худалдаачид(хар ярианд дамчид, панзчид гэж бас ярьдаг) өөрсдийн ашгийг бараан дээр нэмж зарна.Энд банкны хадгаламжийг тооцсонгүй, хадгаламжийг тооцвол үйлдвэрлэсэн барааны зарагдалт улам л багасана. Энэ тохиолдолд өөрөөр хэлбэл ажиллагсадын нийт цалингаас илүү гарсан барааг яах вэ? Нэг бол засгийн газар бонд гаргаж(Японд илүү гарсан зарагдахгүй байгаа будааг засгийн газар нь худалдаж авдаг гэж сонссон) өөрөө худалдаж авах, нөгөө бол бондын мөнгөө хүмүүст тарааж, тэр мөнгөөр нь хүмүүс худалдаж авна эсвэл бусад улсуудад зарна. Улс орнуудын Засгийн газар Төв банкиндаа ихээхэн өртэй байдаг нь үүнтэй холбоотой болов уу гэж бодож байна.

Бусад улсуудад илүү гарсан бараагаа зарчихвал тухайн барааг авсан улсын үйлдвэрлэлийнх нь хэмжээ буурна, үйлдвэрлэлийн хэмжээ нь буурахаар ажиллагсадын тоо буурна, улмаар ажилгүйчүүдийн тоо ихсэж ядуурал ихсэхийн зэрэгцээ хүн амын өсөлт улам нэмэгдэж байгааг бас санах хэрэгтэй. Өөрөөр хэлбэл худалдан авах чадвараас давсан бараагаа бусад улсад зарж чадсан улсууд нь баян, хөгжилтэй, хүн амынх нь амьдрал хангалуун байна. Ийм болохоор цөөхөн хэдэн улс нь баяжаад бусад улсууд нь ядуу байсаар байна.

Мөн өндөр хөгжилтэй орнуудын барааны үнэ өндөр байгаа нь ядуу орнуудыг улам туйлдуулж байгаа бөгөөд өөрөөр хэлбэл нэг Америк талхаар Монголоос хоёр талх авах жишээтэй. Үүний томоохон нэг жишээ бол автомашин үйлвэрлэл юм. Өндөр хөгжилтэй орнууд машин үйлдвэрлэлээр тэргүүлж нэг машинаар бусад ядуу орнуудын ихээхэн баялагыг сольж авч байна гэсэн үг. Одоо бол хэнд юу байна түүнийгээ бусад улсуудад зарж байгаа нь л хөгжилтэй хэмээгдэж байна. Автомашин, нисэх онгоц, нефьт, байгалийн хий, зэвсэг, шинэ технологи гэх мэт...

Манай Монгол Улс л гэхэд ганц Боинг түрээслээд түүнийхээ мөнгийг төлөх гэж өндөр үнэтэй билетээр ядуу ардынхаа халаасыг суйлж байна шүү дээ. Гэтэл Хятад улс өндөр үнэтэйгээр биш харин ч эсрэгээрээ хэт хямд үнэтэйгээр бараагаа зарж байгаа нь энэ хямралын бас нэгэн шалтгаан мөн. Бусад улсуудын ижил төстэй үйлдвэрүүд дампуурч ажилгүйчүүдийн тоо ихсэх нь дамжиггүй. Тийм ч болохоор Америк Хятадыг юаны ханшаа зориуд доор барьж байна гэж шүүмжилж байгаа биз. Ингээд бодоод үзвэл ҮЙЛДВЭРЛЭЛ байгаа цагт ЧӨЛӨӨТ ХУДАЛДАА мөн оршин байна, тиймээс хямрал болох нь гарцаагүй болж байна. Учир нь ажиллагсадын нийт цалингийн хэмжээ үйлдвэрлэсэн барааны үнийн дүнд хэзээ ч хүрэхгүй болохоор тэр.

Хямралаас гарах боломж бий юу? За да бараг л байхгүй гэж бодож байна. Нэг боломж бий тэр нь дэлхий харь гаригтай ашигтай худалдаа хийвэл харин хямралаас гарч магадгүй юм.

Одоо дэлхийн топ 20 орны удирдагчид хямралаас хэрхэн гарах талаар ярилцаж байгаа боловч энэ нь явцгүй л болов уу гэж бодож байна. Учир нь 20 улс хямралаас гарлаа гэхэд бусад улсууд бүр их ядуурна, түүнчлэн тэдний бараа бүтээгдэхүүнийг худалдаж авах чадвар улам багасах болохоор нэг удаа хямралаас гарлаа ч тун удахгүй дахин бүр хүчтэй хямрал болно гэж бодож байна. Дэлхий даяршиж орчин үеийн хүмүүсийн ухамсар дээшилж байгаа энэ үед хямралыг шийдэх буюу багасгах арга миний бодлоор:

· Дэлхий нэгдсэн мөнгөн тэмдэгттэй болох.

· Ханшийн зөрүүгүй болох(өөрөөр хэлбэл америк, хятад, орос, монголд үйлдвэрлэсэн талх ижил үнэтэй байх).

· Дэлхий нийтээрээ нэгдсэн төсөвтэй болох

· Бүтээгдэхүүнийг ашгийн төлөө бус яг хэрэгцээтэй тоотой үйлдвэрлэх

· Шинэ технологийг нийтээрээ эзэмших

· Хүн төрөлхтөн хэрэгцээгээ хязгаарлах

· Улс хоорондын чөлөөт худалдааг хязгаарлах

· Улс бүр боломжит бүх зүйлийг дотооддоо үйлдвэрлэх гэх мэт...

Ингэсэн тохиолдолд л дахин хямрахгүй байж магадгүй гэж бодож байна. Хэрвээ эдгээр санаа шийдэх боломжгүй, мөн ийм болох цаг нь болоогүй бол хямрал үргэлжлээд л баян ба ядуу орнууд ялгаа улам ихсэх болов уу.

2010 оны 4 дүгээр сар 15